همه چیز درباره داروی ویاس – لیزدگزامفتامین (Lisdexamfetamine)
داروی ویاس یا لیزدگزامفتامین (Lisdexamfetamine) یکی از داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی است. این دارو به‌طور گسترده‌ای در درمان اختلال نقص توجه /بیش‌فعالی (ADHD) و همچنین اختلال پرخوری (Binge Eating Disorder – BED) کاربرد دارد. داروی ویاس (لیزدگزامفتامین)، به بهبود تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و کنترل بی‌قراری کمک می‌کند.
چون این دارو بخشی از درمان‌های چندجانبه برای ADHD است، استفاده از آن همراه با مداخلات روانشناختی ( ازجمله درمان شناختی رفتاری) توصیه می‌شود.
با وجود کاربردهای گسترده، این دارو به‌دلیل خطرات بالقوه‌ای که دارد، بدون تجویز روانپزشک و برای مصارفی غیر از مواردی که ذکر شد ممنوع است.
داروی ویاس (لیزدگزامفتامین)؛ برای روانشناسان
داروی ویاس (لیزدگزامفتامین) به‌عنوان یکی از داروهای پرکاربرد در درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و همچنین اختلال پرخوری (BED) نقش مهمی در تنظیم رفتار و بهبود عملکرد بیماران دارد.
روانشناسان و روان‌درمانگران، هرچند نمی‌توانند دارو تجویز کنند، اما باید از جنبه‌های مختلف استفاده از این دارو آگاه باشند تا بتوانند بیماران خود را به درستی مدیریت کرده و هماهنگی لازم با روانپزشک و دیگر اعضای تیم درمانی را برقرار کنند.
1. مکانیسم اثر و کاربردهای دارو
داروی لیزدگزامفتامین یک محرک سیستم عصبی مرکزی است که به دکستروآمفتامین تبدیل شده و با افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز به افزایش تمرکز، کاهش بیش‌فعالی و تکانشگری کمک می‌کند.
این دارو در درمان ADHD و همچنین BED کاربرد دارد. روانشناس باید درک درستی از این مکانیسم داشته باشد تا بتواند چالش‌های رفتاری بیمار را بهتر ارزیابی و مدیریت کند.
2. ارزیابی وضعیت کلی بیمار
تاریخچه روانی و دارویی بیمار
روانشناس باید از تاریخچه کامل روانپزشکی بیمار و هرگونه تجربه قبلی با داروهای محرک یا دیگر داروهای روانپزشکی مطلع باشد. این اطلاعات می‌تواند به شناسایی عواملی که ممکن است به بروز عوارض جانبی بیانجامد، کمک کند.
مصرف داروهای دیگر
اطلاع از داروهای دیگری که بیمار مصرف می‌کند (مانند ضدافسردگی‌ها، داروهای قلبی یا مکمل‌های گیاهی) بسیار مهم است، زیرا داروی ویاس (لیزدگزامفتامین) با برخی داروها تداخل دارد.
ارزیابی سابقه سوءمصرف مواد
داروی ویاس (لیزدگزامفتامین) پتانسیل بالایی برای سوءمصرف و اعتیاد دارد. روانشناس باید از سابقه سوءمصرف مواد بیمار اطلاع داشته باشد و برای پیشگیری از سوءمصرف،بیمار را تحت نظر داشته باشد.
3. ملاحظات رفتاری و بالینی
نظارت بر علائم روانی و تغییرات رفتاری
روانشناسان باید از نزدیک علائم جدید یا تشدید شده روان‌گسستگی مانند توهم، پرخاشگری، یا پارانویا را در بیماران مصرف‌کننده داروی ویاس (لیزدگزامفتامین) دنبال کنند. این علائم ممکن است نشانه‌هایی از عوارض جانبی شدید دارو باشد.
بررسی رفتارهای تکانشی و بیش‌فعالی
روان‌درمانگر باید مرتباً پیشرفت بیمار در کاهش علائم ADHD مانند تکانشگری و نقص‌توجه را بررسی کند. همچنین، توجه به رفتارهایی همچون پرخوری یا هرگونه تغییرات غیرعادی در الگوی تغذیه‌ای بیمار مهم است.
4. ارزیابی عوارض جانبی
روانشناسان باید بیماران را برای عوارض جانبی جسمی و روانی پایش کنند و در صورت مشاهده هرگونه نشانه نگران‌کننده مانند بی‌خوابی، اضطراب، افسردگی، یا افزایش ضربان قلب، موضوع را به پزشک معالج اطلاع دهند.
عوارضی که نیاز به پیگیری فوری دارند شامل:
• مشکلات قلبی (درد قفسه سینه، تپش قلب شدید)
• واکنش‌های روانی (توهم، پرخاشگری، تغییرات شدید رفتاری)
• سندرم سروتونین (بی‌قراری، تب، تشنج)
5. نظارت بر رشد در کودکان
در بیماران کودک و نوجوان، مصرف داروی ویاس (لیزدگزامفتامین) می‌تواند بر رشد جسمی تأثیر بگذارد. روانشناسان باید در هر جلسه پیشرفت رشد جسمی کودک را با والدین بررسی کرده و در صورت مشاهده علائم کاهش رشد یا مشکلات تغذیه‌ای، پزشک را مطلع کنند.
6. تعامل با بیمار و خانواده
• آموزش بیمار و خانواده
روان‌درمانگر باید به بیمار و خانواده‌اش در مورد نحوه صحیح مصرف دارو، اهمیت رعایت دوز تجویزی، و عدم مصرف خودسرانه داروها آموزش دهد.
همچنین باید توضیح داده شود که مصرف این دارو برای کاهش وزن توصیه نمی‌شود و فقط در چارچوب درمان ADHD و BED مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مراقبت از تغییرات خلقی و رفتاری
روانشناس باید خانواده و بیمار را تشویق کند که در صورت مشاهده تغییرات شدید خلقی مانند افسردگی، اضطراب یا تحریک‌پذیری، با پزشک خود مشورت کنند.
موضوع | توضیحات |
|---|---|
مکانیسم اثر | افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین برای بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی. |
نظارت بر عوارض جانبی | علائمی مانند اضطراب، بی‌خوابی، افزایش ضربان قلب، و تغییرات رفتاری. |
سوءمصرف و اعتیاد | پتانسیل بالای دارو برای سوءمصرف؛ ارزیابی مداوم رفتار بیمار. |
تداخلات دارویی | بررسی داروها و مکمل‌های مصرفی برای جلوگیری از تداخلات. |
تاثیر بر رشد کودکان | نظارت بر رشد جسمی کودکان؛ اطلاع به پزشک در صورت تأخیر در رشد. |
رفتارهای غیرمعمول | بررسی تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری یا توهم و اطلاع به پزشک معالج. |
آموزش به بیمار و خانواده | آموزش در مورد نحوه مصرف دارو و خطرات بالقوه سوءمصرف و عوارض جانبی. |
خلاصه و نتیجه‌گیری
- داروی ویاس (لیزدگزامفتامین) یکی از داروهای پرکاربرد در درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اختلال پرخوری (BED) است.
- این دارو با تأثیر بر سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز، به بهبود تمرکز، کاهش تکانشگری و کنترل رفتارهای پرخوری کمک می‌کند.
- مصرف لیزدگزامفتامین باید تحت نظارت روانپزشک باشد، زیرا این دارو دارای پتانسیل بالایی برای سوءمصرف و اعتیاد است.
- از جمله عوارض جانبی رایج آن می‌توان به خشکی دهان، کاهش اشتها، مشکلات خواب و افزایش ضربان قلب اشاره کرد.
- این دارو برای کودکان و بزرگسالان تجویز می‌شود، اما در کودکان ممکن است بر رشد جسمی تأثیر بگذارد، بنابراین والدین باید در صورت مشاهده هرگونه تغییر در رشد کودک، با پزشک مشورت کنند.
- برای دریافت بهترین نتیجه، روانشناسان و پزشکان باید به صورت هماهنگ بر درمان و تغییرات رفتاری بیمار نظارت داشته باشند.
